Geschiedenis: Het 3de Duitse legercorps en een deel van het 9de rukten onder bevel van generaal von Kluck op naar de Grote Gete tussen Halen en Tienen. Het Belgische 22ste linieregiment was in Sint-Margriete-Houtem ingekwartierd, rond Grimde werd de linie bezet door het 3de linieregiment. De 3de Gemengde Brigade beschutte de zuidwest- tot zuidoostkant van Tienen. Ze hadden als taak om de Getelinie te verdedigen, de aftocht van het Belgische leger te dekken en het van een omsingeling te behoeden. In de ochtend van 18 augustus hadden Belgische eenheden de Getelinie in Geetbets al moeten prijsgeven aan de Duitse overmacht. Kort na de middag barstten de gevechten bij Grimde en Sint-Margriete-Houtem volop los. De overmacht was te groot. De Belgische legerleiding gaf om 14u het bevel om terug te trekken naar Leuven, maar dit bevel kwam te laat. De troepen waren tegen die tijd in bijzonder bloedige gevechten verwikkeld. Aan beide zijden vielen vele slachtoffers. Van het 22ste linieregiment, dat 2400 manschappen telde, waren 1.250 militairen buiten strijd. Maar liefst 585 onder hen lieten hier het leven.

Op initiatief van de ‘Société du Souvenir du Soldat’ werd met de Duitse bezetter onderhandeld om de vele graven van Belgische soldaten, die overal omheen de stad begraven lagen, her op te graven, te identificeren en te groeperen. De bezetter stelde als voorwaarde dat ze dat werk dan ook voor de Duitse doden moesten doen. De ‘Souvenir du Soldat’ had tussen 12 november 1914 en 7 juli 1916 in de wijde omgeving van Tienen 544 Belgische, 12 Franse en 151 Duitse soldaten opgegraven en op gemeentelijke kerkhoven herbegraven. 141 soldaten kregen een rustplaats in de (ondertussen als monument beschermde) Sint-Pieterskerk van Grimde. Dankzij financiële steun van de stad en private donateurs kon ook grond in Sint-Margriete-Houtem aangekocht en ingericht worden. De aanleg van deze begraafplaats zou gestart zijn op 11 mei 1916. Op de begraafplaats van Sint-Margriete-Houtem werden tijdens de oorlog zowel Duitse als Belgische en Franse doden begraven. De 77 Duitse doden behoorden hoofdzakelijk tot het 12de regiment Hussaren, het 75ste Infanterieregiment en het 86ste 'Fußregiment', en waren omgekomen tijdens de gevechten van 10 en 18 augustus 1914. Hun graven werden achteraan op het verhoog geplaatst, met centraal het gedenkteken van Renée Baronin von Vraniczani (1930). Onder meer de natuurstenen ommuring getuigt nog van de oorspronkelijk Duitse aanleg.
Het beeldhouwwerk bestaat uit een bijna naakte jongeman met gesloten ogen, op een sokkel met "AUGUST 1914". Dit alles in grijze hardsteen uitgevoerd en geplaatst tegen een hogere en bredere pijler uit natuurstenen blokken, die bovenaan bekroond wordt met een kruis uit breuksteen. Het beeldhouwwerk werd door omwonenden ‘August’ geheten, naar het opschrift "AUGUST 1914". Nadat de kop van de gebeeldhouwde jongeman met Duitse helm door vandalisme vernield werd, werd hij vervangen door een kop zonder hoofddeksel. De Duitse graven werden na de Tweede Wereldoorlog naar de verzamelbegraafplaats van Vladslo overgebracht.

Een transi - tombe of memento mori - tombe is een grafmonument. Dat als verheven beeldhouwwerk naast een gisant (liggende figuur) of adorant (met gevouwen handen in aanbidding) kon voorkomen. Het stelde een skelet voor met lichaamsdelen in ontbinding. Reeds van in de 15^de eeuw kwam dit soort beeldhouwkunst voor. Het had alles te maken met een allegorische voorstelling van de vergankelijkheid van het aardse leven.

Skelet van de eerste Oranje
In de St Etienne kerk van het Lotharingse Bar – le – Duc staat vooraan rechts boven een zijaltaar het indrukwekkende monument voor René van Châlons. Hij sneuvelde in 1544 in dienst van keizer Karel V niet al te ver uit de buurt in St Dizier. Werd in de Grote Kerk van Breda begraven. Maar zijn hart en ingewanden bleven in Bar – le – Duc. Daar kreeg hij in opdracht van zijn vrouw Anna van Lotharingen dit indrukwekkend monument. Ook zijn moeder Claudia van Châlons was een Lotharingse. Via haar broer Philibert van Châlons had René de titel ‘prins van Oranje’ geërfd. René was vijf en twintig toen hij sneuvelde. Behalve een dochtertje, dat als baby overleed en ook in de Grote Kerk te Breda begraven ligt, had René geen afstammelingen. Zijn titel ging over naar een elfjarige neef Willem van Nassau, de latere ‘Willem de Zwijger’. Die werd aan het hof van Karel V te Brussel opgevoed.

Eerst en vooral gaat de stad Gent subsidies toekennen aan de concessiehouders die merkwaardige of belangrijke grafmonumenten (dit zijn graven met een historische of kunsthistorische waarde) willen restaureren. Deze subsidie bedraagt 50 procent van de totale kostprijs van de werken  met een maximaal bedrag van 2500 euro. De subsidie moet aangevraagd worden bij de dienst monumentenzorg en architectuur VOOR de start van de werken.

Er is ook een budget voorzien voor de restauratie van waardevolle grafmonumenten waar ofwel geen familiekat nog naar omkijkt, of/en die eigendom zijn van de stad.
Jan Oscar de Gruyter op Gentbrugge beet de spits af.

Onze driedaagse start op vrijdag 7 oktober met de begraafplaats Montmartre. Onze Martin Demedts schreef bij een eerder bezoek een verslag waarbij ik volgende distilleerde:
Montmartre is geen afgesloten ruimte. Door de beperkte oppervlakte (10 ha) en de heuvelachtige omgeving behoudt de bezoeker het overzicht. De dodentuin ligt in het hart van de stad, - de hoofdingang ligt op loopafstand van de Moulin Rouge en Pigalle - soms alleen afgesloten door een traliehek of een haag. Het jachtige leven van de stad Parijs raast over Montmartre. Het viaduct van de rue Caulaincourt doorkruist de begraafplaats. Vergankelijke drukte en eeuwige rust een paar meter boven mekaar, het was even wennen.
De gegoede burgerij wilde haar prestige vereeuwigen in grafmonumenten die de tijd moesten weerstaan. Op de begraafplaats van Père Lachaise zijn sommige monumenten hallucinant hoog. Montmartre is kleiner, soberder, harmonieuzer.
Aan ronkende namen is er nochtans geen gebrek. Emile Zola, Hector Berlioz, Alexandre Dumas, Edgard Degas, de Goncourts, Stendhal, Ampère rusten hier. Een paar graven zijn me speciaal bijgebleven. Het monument van Dalida. Als een ster staat ze in het zonlicht, maar heel breekbaar. De sobere grafplaat van de cineast François Truffaut. Er liggen enkele losse bloemen op, en kaarsen, en briefjes met steentjes erop zodat de wind de woorden voor François niet laat vervliegen. Nijinsky, sterdanser van de Ballet Russe van Diaghilev, kijkt ons als dwerg of nar weemoedig onderzoekend aan. Voeg daarbij de stalen stembanden van Jacques die zijn uitleg drie gangen ver dragen, fotografen op jacht naar het mooiste kiekje en een stralende zon, u zal begrepen hebben dat het bezoek aan Montmartre zeer de moeite was.

Tekst : Martin Demedts

Op de Antwerpse begraafplaats Schoonselhof hebben heel wat Vlamingen, bekende en minder bekende, een laatste rustplaats gevonden. Schoonselhof behoort samen met het Gentse Campo Santo tot de ‘heilige plaatsen’ van de Vlaamse beweging.
Aan deze Vlaamse figuren, die op een of andere manier van betekenis waren voor de ontwikkeling van Vlaanderen en de Vlaamse Beweging, besteedt het Bormshuis aandacht in zijn nieuwste publicatie Vlaamse figuren op het Schoonselhof. Wandelen langs Vlaams funerair erfgoed. De publicatie is opgezet als een wandelgids langs een hele rits graven van deze markante figuren.
Het leeuwenaandeel van de publicatie vormt de beschrijving van een uitgestippelde wandeling langs de graven van Vlaamse figuren, met korte biografische schetsen en een beschrijving van de graven. Hierbij komen zowel schrijvers, dichters en componisten, en personen uit de politieke Vlaamse Beweging aan bod. Slechts enkele namen: Peter Benoit, Frans Daels, Willem de Meyer, Berten Fermont, Armand Preud’homme, Paul van Ostayen, pater Desiderius Stracke, Herman van den Reeck, Jef Van Hoof en Lode Craeybeckx.
Het geheel wordt geïllustreerd met kleurenfoto’s die het de gebruiker makkelijker maken de graven snel terug te vinden. Na de beschrijving van de wandeling volgen nog enkele korte biografische schetsen van andere Vlaamse figuren die elders op Schoonselhof begraven liggen.
De wandelgids is bestemd voor al wie belangstelling heeft voor het Vlaams funerair erfgoed. De wandeling duurt ongeveer 2,5 tot 3 uur en is een activiteit die men zowel individueel als in groep kan doen. Waterdicht schoeisel wordt wel aangeraden.
Tot zover de persmededeling.
Ik mocht een exemplaar inkijken en was aangenaam verrast. Wat in de eerste plaats opviel is de kwaliteit die aan de foto’s besteed werd. Naast enkele foto’s van de hand van C. Beringer nam Gaby Rosci het merendeel van de afbeeldingen voor zijn rekening. Een tweede pluspunt is de kwaliteit van de publicatie en teksten die zeer duidelijk leesbaar zijn. In de publicatie passeren een aantal prominente bewoners de revue plus een aantal mensen die belangrijk waren voor de Vlaamse Beweging. De publicatie neemt een plaats is tussen het lijvige werk “Schoonselhof nu!” van Anne Mie Havermans en het wandelboekje “Wandelen van Scoonsele tot Schoonselhof” waar naast Anne Mie en mezelf ook Walter De Backer en Swa Dielen hun medewerking aan verleenden. Aan Vlaamse figuren op het Schoonselhof. Wandelen langs Vlaams funerair erfgoed werd de nodige zorg besteed wat zeker niet gezegd kan worden van een aantal boeken, buiten voornoemde publicaties, die mijns inziens “tussen de soep en de patatten” klaargestoomd werden (let op de geslaagde woordkeuze – grapje) - Jacques Buermans
De wandelgids kan besteld worden door overschrijving van € 11 (verzending inbegrepen) op rekening IBAN BE19 4198 0452 6112 BIC: KREDBEBB van Bormshuis vzw, 2000 Antwerpen, met vermelding van bestelcode SCHO. ([email protected] - www.bormshuis.org). De wandelgids kan ook gekocht worden aan € 9 euro in het Bormshuis, Volkstraat 30, 2000 Antwerpen tijdens de openingsuren (dins-, woens- en vrijdag van 14 tot 17 u., zaterdag van 10 tot 16 u.).

De oude begraafplaats aan de Collegestraat in Mol wordt weldra omgevormd tot een groen wandelpark, dat de naam Boulevardpark meekrijgt. De werken zullen een half jaar duren. De gemeente Mol wilde al langer iets doen met de oude begraafplaats aan de Collegestraat. De begraafplaats wordt al sinds de jaren zeventig, toen de nieuwe begraafplaats aan Kruisven werd ingericht, niet meer gebruikt. Er liggen hier meer dan 1000 graven die soms nog dateren van vóór W. O. I en zelfs uit de 19^de eeuw. De site wordt vanaf deze maand volledig heringericht. En omgevormd tot een groen wandelpark dat “Boulevardpark” zal heten, naar de nabijgelegen Jakob Smitslaan en Adolf Reydamslaan. Daarvoor zullen wel het merendeel van de graven verwijderd worden. Zo’n 80 graven worden op vraag van de nabestaanden niet verwijderd. Daarnaast worden er nog eens 60 graven niet verwijderd omwille van cultuurhistorische redenen. De andere overlevenden worden in één graf ondergebracht, met een gedenkmonument waarop alle namen worden geplaatst. Het verwijderen van de graven start in januari. Daarna wordt de begraafplaats omgevormd tot een gezellig groen park.
Om mensen uit te nodigen om het park te bezoeken  werd een deel van de bestaande muur langs de Collegestraat en de Asstraat afgebroken en wordt de toegang verbreed. De bomen van het park worden zoveel mogelijk geïntegreerd en de buxusplanten worden gegroepeerd. Al de andere beplanting verdwijnt. De open ruimte wordt ingevuld met wandelpaden en strakke driehoekige heuvels bedekt met gras en sneeuwklokjes. Banken en stoelen vormen punten om uit te rusten. Voor de kinderen wordt een waarnemingsruimte met klank-, licht-, speel- en ervaringstuigen gecreëerd en voor dieren komt er een soort van prairietuin waarin allerlei diertjes kunnen schuilen of nest kunnen maken. Inbouwverlichting zorgt voor een bijzondere sfeer.
Vzw Grafzerkje gaf advies:
In april 2009 werden we aangezocht om advies te geven aan de gemeente Mol. Onze technische adviseur Christiaan Ketele en ikzelf trachten de heer August Robijns, landschapsarchitect, en mensen van de archiefdienst en van de gemeente te overtuigen dat het beter was om het voetpad een beetje om te leiden dan om grafzerken te verplaatsen en om zo veel mogelijk grafmonumenten te behouden daar waar de architect zo wat de volledige dodenakker wou kaalplukken. De opmerking van Christiaan om niet de volledige muur van de begraafplaats te slopen maar deze enkel te verlagen werd opgenomen. Ook het idee om het dodenhuisje te bezigen als tentoonstellingsruimte en de buitenzijde te bezigen als een “mini-lapidaruim” stond in de notulen. Ik ben eens curieus wat er van al ons advies is overgebleven.

Jacques Buermans

Antonio Canova * 1757-1822 * Possagno en Venetië, Italië
Enkele jaren geleden maakten we een mini-giro in Noord-Oost-Italië met logies in agriturismo’s, waar we genoten van rijkelijke boerenmaaltijden, en in kleine hotelletjes, die dan weer de weg wezen naar het fijnere Italiaanse werk.  Culturele hoogtepunten op onze ronde waren : De fresco’s van Giotto in La Cappella degli Scrovegni in Padua; de gebouwen van Paladio in en rond Vicenza; op zoek naar Joyce in Trieste; de vierde eeuwse vloermozaïek (760 vierkante meter) in de basiliek van Aquileia; de Venetiaanse buitenverblijven aan de Riviera del Brenta en uiteraard la Serenissima zelf.
We hadden een specifieke reden om Bassano del Grappa aan te doen.  Fout : niet voor de grappa, hoewel ... Via-via waren we te weten gekomen dat er in een privéwoning een muurschildering met een afbeelding van Keizer Frederick II (regeerde 1212-1250) ontdekt was.  Vermoedelijk dateerde die van 1234, namelijk het jaar dat hij op doorreis was in Bassano.  Frederick, Friedrich, Federico of Stupor Mundi reisde (on)regelmatig van Sicilië naar Duitsland en op die route lag Bassano.  Het statige palazzo was nu opgedeeld in flats en tijdens de restauratie was men op het vernoemde fresco gestoten.  Dankzij de Toeristische Dienst en het Museo Civico kregen we een persoonlijke rondleiding van de architect.  Nu genieten alleen nog de jonge eigenaars en hun gasten van deze schoonheid.  Ik hoorde mijn man luidop denken “Wat als ze de hele muur voor boeken voorzien hadden.  Serieus probleem.”
In die periode liep in Bassano del Grappa een tentoonstelling met werken van Canova.  De affiche was uiterst opvallend in het straatbeeld aanwezig en zo kreeg Antonio Canova, een kind van de streek, méér aandacht dan voorzien.
Possagno ligt op een kleine twintig kilometer van Bassano del Grappa.  Men kan er Canova’s geboortehuis bezoeken, nu een aan hem gewijd museum.  Iets verder, buiten de dorpskom, een door Canova ontworpen en gefinancierde kerk.  Een brede laan leidt naar de heuvel waar de Tempio di Canova staat, feitelijk dè parochiekerk.  De achterliggende Grappa (berg) accentueert het dramatische effect.  Een goed uitgekozen decor.  Canova was de belangrijkste vertegenwoordiger van het Italiaanse neoclassicisme, een stroming met een open blik op de antieke Grieks-Romeinse kunst.  Zoals de Grieken de plekken voor hun theaters wisten uit te kiezen, zo deed Canova voor zijn kerk.  Het Romeinse pantheon was de inspiratiebron voor het ronde kerkgebouw en de statige colonnade (twee rijen van acht zuilen) roept het Atheense parthenon op.  Eigenlijk zijn hier drie elementen verenigd : Grieks, Romeins en het christendom in volle grandeur.  Binnen enkele werken van de hand van Possagno’s beroemdste inwoner : een bronzen piëta, twee bas-reliëfs en een schilderij, één van de weinige doeken ooit door hem gerealiseerd.  In de centrale nis het graf van Canova en zijn stiefbroer.

Met een gedeelte van mijn Haremm op citytrip naar Berlijn. Tijd om een aantal funeraire dingen te bezoeken. In de eerste plaats de Berliner Dom. Boven in de Dom de pronksarcofaag voor keurvorst Frederik Wilhelm (1620-1688). Daarnaast Frederik III (1831-1888), een ontwerp van beeldhouwer Reinhold Begas. Hier liggen ook Frederik I (1657-1713) en zijn gemalin Sophie Charlotte. Beiden liggen in een prachtige sarcofaag van de hand van Andreas Schlüter. Dan naar de eigenlijke crypte. Koning Frederik Wilhelm II (1744-1797) en zijn echtgenote Frederike Louise (1751-1805). Frederik Christian Ludwig (1772-1806) en Frederik Ludwig (1707-1708), kindergraf. Eindigen deden we de eigenlijke graftombes voor Frederik Wilhelm (1620-1688) en zijn echtgenote Dorethea.
Tijdens een uitstapje naar Potsdam, met schloss Sanssoucci, ontdekte ik dat Friedrich in de tuin naast zijn honden begraven was. De nabijgelegen Friedrichskerk waar Frederik IV en zijn echtgenote begraven liggen was gesloten.

In Berlijn is het Französischer Friedhof met enkele kanjers van grafmonumenten zoals dit voor Pierre Louis Ravenné en Pommrich een must. Daarnaast lag het Dorotheer Kirchhof. Dit is echt een juweeltje. Toppers hier zijn de schrijvers Berthold Brecht en Heinrich Mann. Verder beeldhouwer Christian Daniel Rauch, architecten Schadow en Schinkel en bundespresident Johannes Rau.

Zerkjes die ooit in deze verre contreien belanden, kunnen ook hier hun hartje ophalen en massa’s tijd besteden aan hun favoriete bezigheid.

Vroeger reisde men naar Ceylon om er op jonge leeftijd te sterven. Mannen kwamen meestal gewelddadig aan hun einde; worstelen met wilde olifanten was een geliefkoosd tijdverdrijf. Overleefde men dit stoeipartijtje met de dikhuiden dan was er nog altijd een allegaartje van verterende koortsen die ook van vrouwen hielden. De meeste dames verkozen evenwel het kinderbed om het tijdelijke met het eeuwige te verwisselen; miskramen, stuitliggingen, kraamkoorts, het aanbod was onuitputtelijk.

De fragielste kasplantjes waren de kinderen die zich gelukkig mochten noemen als ze de eerste pasjes leerden zetten.