Bijna 20 Grafzerkjes daagden op voor de rondleiding rond  het kerkhof  van Sint Kruis Brugge. Het was een meer  dan aangenaam weerzien met Marie Claire en Lydia die een tijdlang uit de Grafzerkjescirculatie waren  maar  nu  paraat waren. Johan Duyck,  zo bleek  al gauw,  was uit het   goede   hout   gesneden  gedreven  dat   hij  was.  Dat  bleek   al  toen   hij  mij  naar   “zijn” heemkundige kring voerde  om een 16e eeuwse grafsteen te tonen van Anthonis Robrecht die, de steen  uiteraard, nog een zeer goede toestand was. Dat Johan het goed voorhad bleek toen hij  mij  een   map   overhandigde  met   alle  mogelijke informatie  over  het   kerkhof.  Dit  is makkelijk werken  voor een verslaggever. Nadien ging Johan wel even in de fout toen  hij mij, juist  mij, vertelde dat  het  belangrijkste op het  kerkhof  … een taxusboom van bijna  300  jaar oud  was. Wist  Johan Duyck veel dat  bomen niet  zo direct  “my cup  of tea” is. De eigenlijke rondleiding begon  in de kerk. Er was informatie aanwezig  en aan de hand van die informatie toonde Johan Duyck ons de situatie waaruit we konden afleiden dat we ons in de vierde  kerk bevonden. Johan vertelde het  verhaal van  priester De Pauw.  Toen Napoleon naar  Brugge kwam  diende hij ontvangen te worden door  de bisschop van Gent.  Die was ziek en De Pauw diende de honneurs waar  te nemen. Napoleon vond  de priester zo sympathiek dat  hij hem benoemde tot bisschop van ’s Hertogenbosch.

Vandaar gingen  we op stap  op het kerkhof  dat in zijn huidige vorm slechts  één derde van het originele kerkhof  beslaat. Mary More, afstammelingen van Thomas More en priorin van het Engelse  klooster en priester Leo De Foere,  directeur van het klooster delen hetzelfde graf. De Foere  bemiddelde om  koning  Leopold  I  als  koning   te  benoemen en  ontving hem  in  het Nederlands. Iets verder op  de  “Engelse  rij”  ligt  John Sutton was  een  Brits  mecenas. Zijn oorspronkelijk graf werd in 1974 naar  het Duitse  Kiedrich gebracht waar de man  ook vereerd werd.  Het  grafteken Dezitter  – Pottevyn heeft  de  vorm  van  een  pinakel. Het  zou best  een werk van Jan Baptist de Bethune kunnen zijn volgens gids Johan.

Neoclassicistisch graf van Jean Charles de Carnin de Staden, laatste heer   van Vivenkapelle en baron van  Male.  Wonderkind Fritz  Van De Kerkhove,  ligt onder een  ontwerp van  Louis Delacenserie. De  knaap die  nog geen  twaalf  jaar  oud  werd  bleek  talenten te hebben als schilder  en  werd   als  een   wonderkind  beschouwd  alhoewel   anderen  beweerden dat  de schilderijen door  zijn  vader gemaakt werden. Onze  An Hernalsteen toonde dat  ze niet  de beste maatjes is met klimop.

De familie  van  Outrive  d’ Idewalle is hier  ook  vertegenwoordigd. We ontmoeten ook  nog “familie”  van  Mathilde d’ Udekem d’ Acoz. Catherine le Gilion  de  Basseghem was  een  17e eeuwse  voorouder van  onze  prinses. Het  heraldieke gedeelte van  het monument voor  de reeds  eerder vernoemde bisschop De Pauw is verdwenen. Johan Duyck  was  goed gedocumenteerd en  toonde ons het  ontbrekende gedeelte. We sloten  af bij de laatste prior van  de  abdij   der  Duinen  De  Mol.  Twee  uur   later   kon  Johan Duyck een  felgesmaakte rondleiding beëindigen met  het  bewijs  dat  de  armen kleden  een  werk  van  barmhartigheid was. Tegen de kerkmuur lagen in een daarvoor bestemde container kledingstukken maar  ook ver buiten de container lagen ze, verspreid langs de kerkmuur. Proper is anders.

Nadien wordt  de  lijkkist  ingevoerd en  start de  crematie. Die  is  computergestuurd. Hans Couvreur vertelde dat  er soms  nog dient 'bijgestookt” te worden. Dit is nodig  bij de eerste crematie van  de  dag  en  bij  de  laatste. Gemiddeld duurt  een  crematie 80  minuten. Ons Nederlands lid  wenste   te  weten   of  wij  hier  ook  “slapers”   kennen. Dat  bleek  zo  te  zijn. “Slapers”  zijn de laatste crematies op zaterdag. Zij blijven  liggen  over  het  weekeinde. Deze vraag  was de aanzet om Hans  Couvreur met  vragen  te bestoken. “Mag de as thuis  bewaard worden”? Ja indien er een schriftelijke verklaring is en indien duidelijk vermeldt wordt  wie er zorg  voor  de  as zal dragen. “Kan  ik  een  beetje   as  krijgen”?   Eerstegraads nabestaanden kunnen op eenvoudig verzoek  wat as verkrijgen, een symbolische hoeveelheid. Dit wordt  wel geregeld   via  de  begrafenisondernemer. “Hoe  zijn  we  zeker  dat  de  as  aan  onze  dierbare toebehoort”? Het  assteentje vergezeld  de  overledene van  bij  de  aankomst tot  in  de  urne. Daarnaast is iedereen die in het crematorium werkt  gebonden aan  een  deontologische code en is er ook nog een sociale  controle: iedereen controleert iedereen. Achter een tafel toonde Hans  Couvreur de verschillende mogelijkheden na de crematie: asverspreiding, bijzetting in een columbarium, in een urnentuin, verstrooiing op zee en thuisbewaring.

Ook  lagen  er  een  aantal “voorwerpen” die  in  de  loop  van  de  tijd  na  de  crematie werden gerecupereerd. Naast  een aantal protheses zagen we ook een schaar en een pincet  en zelfs een kapstok. Hans  Couvreur was een  tevreden man  want  de interesse bleek uit  de vele vragen. Dan was het tijd om naar  de andere zijde van de ovens te gaan waar we konden zien hoe de as gekoeld  werd  en zagen  we  ook  de  asmolen waar  de  as  vermalen werd  en  waar  ook  de eventuele ijzeren  onderdelen verwijderd wordt: protheses, vijzen en krammen van de lijkkist. Het  eindresultaat is een urne  met  daarin de as van de overledene met  daarin het  assteentje. Na  meer dan twee  uur  geïnteresseerd luisteren en  vragen  stellend stonden we,  meer  dan voldaan, aan  de uitgang. Wij kregen  na afloop  van ons  bezoek  een  mail  van Hans  Couvreur waarin hij zijn dank  uitsprak voor  onze  betoonde interesse. Vzw Grafzerkje wil bij deze  de heer  Hans  Couvreur nogmaals danken voor  zijn  deskundige uitleg,  humor niet  uit  de  weg gaand  en eerlijk antwoordend op alle vragen.

   

Zoals  een  groot  deel  van  jullie  weten  maak  ik  regelmatig trips  met  mijn  Haremm (Heer Alleen  Reist  Enkel  Met  Meisjes).  Nu stond een  vijfdaagse Budapest op  het  programma en besloten werd  om een  volledige  dag uit  te trekken om al dat  funeraire moois  te ontdekken. Thuis  had  ik reeds  een Duits  boekje  met  een drietal rondleidingen op evenveel  dodenakkers vertaald, de plannetjes gekopieerd en opgezocht hoe er te geraken. Dus die woensdag stapten Ria, Rina  en ikzelf (het  funeraire luik van de Haremm) blijgezind op weg met  de bedoeling drie begraafplaatsen met  evenveel  Joodse afdelingen met  een bezoek te vereren. We kochten een  dagticket voor  het  openbaar vervoer.  Prachtig idee  zo zou  later  blijken.  Vooraf  werd nogmaals uitgekiend hoe  we van  de ene  begraafplaats naar  de andere konden geraken. We starten  bij   het   Farkasreter   Temeto  op   het   grondgebied  van   Buda.   Een   rommelige begraafplaats  echt  chaotisch.  Er  kwam  dan   nog  bij  dat  de  auteur van  het  boekje   over dodenakkers van Budapest blijkbaar … een  kangoeroe moest  geweest  zijn. Hij wipte  van de ene zijde van de begraafplaats naar  de andere zijde van Farkasreter. Ben ik nu fout als ik het volgende  verwacht? Een rondgang start aan  de ingang,  doet  de belangrijke grafmonumenten aan  en eindigt bij het startpunt. Niets  van dit alles. Blijkbaar een Hongaarse kwaal want  ook in een  aantal van de reisgidsen werd  ook maar  van de hak op de tak  gesprongen. Toch nog enkele    beelden   geschoten  zoals   een   beeld    voor   dirigent  Karoly  Guyrkoczy,   mooie monumenten zoals Corita, Richard, Panczel Mihaly, een  amfoor op het  graf  van  schrijver Gabor Devecseri. Ook zagen we een recente bijzetting en een typisch  Hongaars grafteken.

   

De  bekendste  bewoners  van   Farkasreter  vonden  we  op  het   eind   van   onze   rondgang. Componist en musicoloog Zoltan Kodaly, dirigent Gyorgy Solti  en componist Bela Bartok werden door ons met een bezoek vereerd.

Dan  maar  naar  begraafplaats drie  en vier:  Rakoskereszturer Temeto, let op de schrijfwijze. Thuis  had  ik al opgezocht en uit een vorig bezoek herinnerde ik mij nog dat de begraafplaats vlakbij  een  tramlijn lag.  Die  thuisinformatie leverde  op  dat  “Rakosk.  Temeto”,   zoals  het afgekort werd,  te bereiken was via tramlijn 28. Toch even in het hotel  gecheckt  en, geluk dat ik had  (?),  de man  achter de balie  woonde  vlakbij  de begraafplaats. Hij noteerde voor  mij “Rakosp.  Temeto”,  aandachtig lezer  zoek  het  verschil,  te  bereiken via een  tram die  in  de omgeving stopte  waarna  enkele  straten te  voet  dienden afgelegd  te  worden. Vreemd,   zo herinnerde ik het  mij niet.  Zekerheid is  de  moeder van  de  funeraire porseleinwinkel dus vooraleer op stap  te gaan informeerde ik eens in het metrostation vlakbij het hotel:  u geraakt er  makkelijkst met  bus  196.  Keuze  te  over  dus.  “Wie van  de  drie”  en  we opteerden voor keuzemogelijkheid drie.  Aangekomen, plan  bovengehaald en wat stelde  Ria vast …het klopte van  geen  kanten. Wij  naar   het informatiebureel.  Drie  dames  keken   ons  aan   omdat  ze blijkbaar voor  het  eerst  van  hun  leven  drie  toeristen op hun  dodenakker zagen.  De cheffin werd  er bij gehaald en wat bleek,  juist,  we stonden op Rakospalotai Temeto in plaats van op Rakoskereszturer Temeto. Beide  begraafplaatsen liggen  dan  nog eens  zo verder uit  mekaar (wij  bevonden ons links  bovenaan op  de  kaart van Budapest en  we moesten naar  rechts onderaan – de begraafplaats stond zelfs niet meer  op de kaart). De vriendelijk cheffin loodste ons, met  de  hulp  van  de  drie  dames, feilloos,  (eerst met  de  bus,  dan  met  de  tram om  te eindigen met  een volgende  tram) naar Rakoskereszturer Temeto. Weer hetzelfde liedje:  onze kangoeroe slaagde  er niet in om een degelijke  route uit te stippelen. Deze begraafplaats is dan ook immens groot  en de voornaamste trekpleister, het graf voor Imre  Nagy terechtgesteld na de Hongaarse revolutie van 1956 en slechts  in 1989 hier  herbegraven, bevindt zich helemaal achteraan de  begraafplaats. Twee  kilometer stappen vonden we van  het  goede  te  veel dus lieten  we de  man  liggen  en  schoten enkele  beelden vlakbij  de  ingang  van  Koté  Bela, een zigeunerkoning, een  grafmonument voor  Hongaarse soldaten en het  graf  van  Endre Thek, een   meubel-  en   klavierfabrikant.  We besloten  maar   om   een   kijkje   te   nemen  op   de Israëlitische begraafplaats, die met  de prachtige beelden weet u nog? Hier  was het weer een hele opgave om iemand te vinden die ons kon vertellen of het Joodse gedeelte in de linkse  of de rechtse richting van Rakoskereszturer Temeto lag. Het  werd  uiteindelijk naar  rechts. Na enkele    honderden   meter  eindigde  het  overwoekerde  paadje bij een  tramhalte.  Een enthousiaste kerel,  had  nog nooit  van zijn leven een toerist gezien,  maakte ons duidelijk dat we hier  op de tram dienden te wachten om,  na  één  halte,  de Israëlitische begraafplaats te bereiken. Volgens  ons  had  hier  in  jaren  geen  tram gereden maar  niks  daarvan, na  enkele minuten verscheen er  een.  We stapten af om  …  een  gesloten Joodse begraafplaats aan  te treffen. Zo ging het vlug. Reeds vijf begraafplaatsen bezocht  (?) nog twee te gaan.

We besloten om eerst  de Israëlitische begraafplaats van Kerepesi  te bezoeken. Goed gedacht want  we werden er verwelkomd door  een gigantische Duitse  herder, ook hier  werd  blijkbaar evolutie  gemaakt, die ons duidelijk maakte dat  we hier  niet  welkom  waren. Gelukkig  maakte de begraafplaats Kerepesi  veel goed.  Ordelijk, mooi  onderhouden. Gewapend met  enkel  het plan,  we hadden genoeg van de kangoeroewandelingen uit  het  gidsje,  zagen  we joekels  van grafmonumenten. Wat gedacht van het  mausoleum voor Lajos Batthyany, de eerste onafhankelijke minister-president in 1849, een ontwerp van Albert Schickedanz. Op perk  22 werden de  resten van de  in  Engeland overleden Mihaly Karolyu, president in  1918, een monument van Lajos Skoda, begraven.

Vrijheidsstrijders van  1848  – 1849  omringen het  mausoleum voor  Lajos Kossuth  (045RR), een ontwerp van architect Kalman Gerster. Mausoleum voor Ferenc Deak, de politicus die de “wijze van het vaderland” genoemd werd.

Wat te zeggen van het pantheon van de arbeidersbeweging?

Enkele  mooie  “onbekende”  beelden waaronder ook  een,  erbarmelijke slechte, kopie  van  de fameuze “engel van Staglieno”. Beeld voor de familie Deszo.

Een geopende oester met parel  voor Martinyi Pal. Een mooie engelfiguur voor Haltenberger. Prachtig beeld voor Sipocz.

Mahunka met een vrouwenfiguur. Kerepesi  is ook de laatste rustplaats van een aantal, min of meer,  bekende figuren. President Janos Kadar kreeg  een  centrale plaats toebedeeld. Op de hoek  van  perk  29  een  monument uit  Carraramarmer voor  de  romantische dichter Karoly Kisfaludy.

    

Frans Hendrik Mertens werd grondig opgekuist waarbij Christiaan tot de conclusie kwam dat het  kruis  bovenaan losstond. Echtgenote Vera die hem  intussen was komen vervoegen werd op pad gestuurd om het nodige  materiaal te halen  om het kruis stevig te bevestigen.

Als laatste werd het prachtige beeld van de hand van Arthur Pierre dat het ossuarium van de stad  Antwerpen siert  aangepakt. En hoe! De gesluierde vrouw  zag er beter  uit dan  ik ze ooit gekend  heb.

In stoet  onder begeleiding van de drie  priesters trokken ze naar  de begraafplaats. De nodige Latijnse gebeden  volgden,   de  kist overvloedig besprenkeld  met   wijwater,  eerst   door   de priester, dan door de mannen en tenslotte door de vrouwen.

Na  de  begrafenis volgde  de  koffietafel. Familie, priesters  en  notaris zetelden aan  de  dis. Koffie, melk,  brood. Na het  begrafenismaal nam  de notaris het  woord.  Het  testament werd voorgelezen. Niet  iedereen kreeg  wat  hij verwacht had,  onderlinge jaloezie  stak  de kop  op, ondanks de sussende tussenkomsten van de priester. Die ook zijn deel van de erfenis  kreeg. Met flink wat gemor trok iedereen naar  huis.

De toneelgroep speelde deze  begrafenissen tweemaal, zodat  iedereen aan  zijn  trekken kon komen. De eerste sessie speelde zich af onder een blakende zon. De tweede  sessie  begon  met een   warm   zonnetje,  doch   de   koffietafel   kreeg   een   fikse   regenbui  over zich.   Typisch begrafenisweer?

Johan Moeys

In    het    Karrenmuseum   werden   een    aantal   lijkkoetsen  uitgestald.   Er   zaten    enkele prachtexemplaren tussen.