Sinds 2008 is vzw Grafzerkje lid van ASCE. Maar wie is ASCE, of beter gezegd, wat is het en waarvoor staat het...
Joeri Mertens geeft uitleg:
Deel I
De Vereniging
De Association of Significant Cemeteries in Europe, kortweg ASCE, is een non-profit organisatie, opgericht in 2001. De vereniging is dan wel begaan met het funerair erfgoed in Europa, ze staat onafhankelijk van de Europese instellingen. Anno 2018 vormt ASCE een Europees netwerk van meer dan 200 leden uit 22 landen. Er zijn zowel publieke als private eigenaars die instaan voor het beheer van begraafplaatsen, als wetenschappelijke instellingen en liefhebbers. Sinds enkele jaren zijn de ‘liefhebbers’ welkom op de studiedagen en worden ze uitgenodigd om de nieuwsbrief, website en faceboek van de vereniging te volgen maar ze kunnen geen lid meer worden. ASCE is dan ook geen vereniging die zelf eigendommen beheert of waar praktische voordelen aan verbonden zijn zoals gratis entrees of kortingen op producten. ASCE is in eerste instantie een vereniging die beheerders en onderzoekers wil samen brengen met als doel het funerair erfgoed te bestendigen via kennisdeling rond management, onderhoud, restauratie, ….
De Europese identiteit wordt zowel in de Raad van Bestuur weerspiegelt als in het adviesorgaan en de wetenschappelijke poot van de vereniging. In het bestuur zetelen acht leden uit evenveel Europese landen. Er zijn adviseurs uit Duitsland en Griekenland en de praktische ondersteuning door het secretariaat en de ICT komt uit Slovenië. De wetenschappelijke onderbouwing is in handen van Spanje en Roemenië. De 14 mensen die het dagelijks bestuur uitmaken zijn stuk voor stuk zeer gedreven personen die het doel van de vereniging hoog in het vaandel dragen.
De vereniging heeft volgens haar website drie objectieven:
1. de internationale samenwerking bij de bescherming, conservatie en onderhoud van begraafplaatsen stimuleren
2. het promoten van begraafplaatsen als onderdeel van ons menselijk erfgoed
3. verhogen van het bewustzijn van het belang van begraafplaatsen in Europa
ASCE is vooreerst een netwerk van internationaal toonaangevende begraafplaatsen. Van een vrij samenwerkingsverband in 2001 evolueert ASCE steeds meer naar een goed gestructureerde organisatie waar de inbreng van de leden steeds belangrijker wordt. De vereniging faciliteert dat netwerk via de jaarlijkse congressen en gespecialiseerde workshops. Via haar website en facebook worden de activiteiten van niet enkel de organisatie maar ook van de leden bekend gemaakt. De website is zeer belangrijk in het communicatieplan van ASCE met zo’n 1500 hits per maand.
Momenteel zet ASCE sterk in op naamsbekendheid en de samenwerking met Europese en nationale instellingen. Zo wil ASCE een extra stimulans zijn om lokale initiatieven te consolideren en (inter-nationale) bekendheid te geven. In 2017 werd een samenwerkingsprotocol ondertekend met het Italiaanse Utilitalia dat zo’n 500 bedrijven, gemeentes, intercommunales, … die verantwoordelijk zijn voor gas, water en milieu verenigen. Aan nationale ministeries voor cultuur werd een brief gestuurd om aandacht voor het funerair erfgoed te vragen. ASCE neemt ook steeds vaker deel aan internationale beurzen om zijn boodschap uit te dragen.
De vereniging wil tevens de leden praktisch ondersteunen. De vereniging ontwikkelt tools die eenvoudig kunnen toegepast en gebruikt worden door leden of als een inspiratiebron kunnen dienen. Zo werd een digitale tool voor rondleidingen op begraafplaatsen ontwikkeld. Een project rond symbolen in samenwerking met scholen, frames voor communicatie, ideeën voor een vernieuwende educatieve werking op begraafplaatsen, … volgden. ASCE reikt aan leden daar waar mogelijk haar producten gratis aan.
Recent heeft ASCE steeds meer aandacht voor haar wetenschappelijk opdracht door internationale samenwerkingsverbanden te presenteren en projectpartners te zoeken. De oprichting van een ‘scientific comity’ ondersteunt die evolutie. De onderzoeksopdracht is een initiatief dat de komende jaren verder zal moeten geactiveerd worden. In 2006 ontving ASCE een medaille van de European Union Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra omwille van zijn uitmuntendheid in erfgoedconservatie.
Momenteel zijn Grafzerkje vzw, Epitaaf vzw, Ville de Bruxelles – Stad Brussel en het Agentschap Onroerend Erfgoed / Flanders Heritage lid van ASCE. De Stad Gent bereidt zijn lidmaatschap voor en zal nog in 2018 terug lid zijn van ASCE.
De AGM & conference
Lang leve de afkortingen! De AGM of Annual General Meeting & Conference is de jaarlijkse bijeenkomst van de ASCE-leden en participanten. Het is hét belangrijkste evenement van de vereniging en gaat steevast gepaard met een boeiend tweedaags congres waar vele topics besproken en cases gepresenteerd worden. Het is elke keer weer een verrijkende ervaring en biedt materiaal voor verdere beeldvorming, kadering en interpretatie van het eigen erfgoed en de eigen werking.
Op vraag van de leden en in samenwerking met ASCE worden steeds boeiende doch ook aan het gastland gerelateerde thema’s gepresenteerd. Het ene jaar is het meer management gericht en het andere jaar meer kunsthistorisch. De laatste jaren waren er congressen rond Promotion of cemeteries and their surrounding territories (Maribor, Slovenië 2012), Gardens, forests, cities. European cemeteries as a cultural landscape (Amsterdam, Nederland 2013), Beyond the death: Remembrance, Memory and Heritage (Barcelona, Spanje 2014), Foreigners in Significant Cemeteries (Bucharest, Roemenië 2015), Conflict, Memorialization = reconciliation (Dublin, Ierland 2016), Ancient Greek Art and European Funerary Art (Athene, Griekenland 2017) en European Cemeteries in the European year of Cultural Heritage (Innsbruck, Oostenrijk 2018).
De Week van de Begraafplaatsen:
ASCE’s funeraire feest
Zoals hoger reeds gesteld heeft ASCE verschillende kanalen waarmee ze haar werking en de Europese begraafplaatsen in de schijnwerpers wil zetten. Naast de congressen en digitale media promoot ASCE tevens de European Week of Discovering Cemeteries (EWDC).
De European Week of discovering Cemeteries, in Vlaanderen beter bekend als Week van de Begraafplaatsen wordt niet geoganiseerd door ASCE. De vereniging lanceerde de week, roept op tot deelname en promoot ze via haar communicatiekanalen. De feitelijke organisatie ligt bij lokale comités of individuele eigenaars. In Vlaanderen werd de week jarenlang georganiseerd door Grafzerkje vzw in samenwerking met Epitaaf vzw. In Nederland neemt Stichting Terbinth die taak op zich. De promotie gebeurt via de netwerken van de verenigingen, organisatoren, erfgoedverenigingen en Onroerend Erfgoed. In 2018 ging de centrale organisatie een beetje de mist in maar toch organiseerden verschillende steden zeer diverse en originele activiteiten. Er is goede hoop dat er tegen 2019 terug een centrale coördinatie zal gebeuren. Dan zullen de activiteiten ook via ASCE terug kunnen gedeeld worden. Jaarlijks roept ASCE zijn leden ook op om (foto)verslagen van hun activiteiten te posten. Vreemd genoeg zijn de leden daar vrij passief in en vooral Italiaanse activiteiten worden aangeboden.
Een ‘significant cemetery’
Naast het gewone lidmaatschap kunnen begraafplaatsbeheerders een aanvraag indienen om hun begraafplaats te laten erkennen als een ‘Significant Cemetery’. Voor ASCE vereist de erkenning niet alleen een grote erfgoedkwaliteit maar tevens een belangrijk commitment van de eigenaar om de begraafplaats op een kwaliteitsvolle manier te beheren. Op basis van een kandidatuur met een omvattend dossier beslist de Association of de titel van ‘Significant Cemetery’ wordt toegekend.
Enkel de leden van de organisatie kunnen voorstellen indienen om hun eigen begraafplaatsen als ‘Significant Cemetery’ te laten erkennen. De erkenning van een Significant Cemetery geeft zowel nationale als internationale uitstraling aan de begraafplaats. Die internationale erkenning is een kwaliteitslabel dat het lokaal en internationaal publiek duidelijk maakt hoe waardevol de begraafplaats is.
Elke vijf jaar volgt er een re-evaluatie van de erkenning als ‘Siginificant Cemetery’. Dan wordt onderzocht in hoeverre het management nog steeds lid is van ASCE, de contact en managementsdata nog correct zijn, of er relevante onderzoek- en beheeracties gebeuren op de begraafplaats, de beheerder actief is in ASCE-activiteiten, de toeristische ontsluiting van de begraafplaats kwaliteitsvol is en of de melding van de ASCE-erkenning aan de ingang van de site werd opgehangen.
Sinds 2001 werden zo’n 150 begraafplaatsen in 20 Europese landen erkend door ASCE als toonaangevend. Het kerkhof van Laken en de begraafplaats van Brussel in Evere zijn erkend als een Significant Cemetery.
De European Cemeteries Route
De European Cemeteries Route werd in 2010 erkend als een Cultural Route of the Council of Europe. De Raad van Europa startte in 1987 met het programma van de culturele routes. Doel van de routes is aan te tonen hoe het erfgoed van verschillende volkeren, culturen en landen doorheen tijd en ruimte samen de Europese identiteit vormden. De culturele routes zijn het resultaat van de fundamentele principes van de Europese Raad: respect voor mensenrechten, culturele democratie, culturele diversiteit en identiteit, dialoog, wederzijdse uitwisseling en culturele verrijking over de grenzen heen. Tussen 1987 en 2013 werden 26 culturele routes in Europa erkend waaronder de European Cemeteries Route. De route werd in de praktijk uitgewerkt door de Association of Significant Cemeteries in Europe en betekent een erkenning van funerair erfgoed als één van de elementen die de Europese identiteit vormden.
Begraafplaatsen zijn immers bijzondere plekken die getuigen van de lokale, nationale en Europese geschiedenis. Ze onthullen culturele en religieuze identiteiten in zowel het roerende als onroerende erfgoed. Begraafplaatsen zijn sites die refereren naar individuele en gezamenlijke herinneringen. In al hun ogenschijnlijke diversiteit reiken ze naar menselijke diepten en daarom ook naar een Europese identiteit die bestaat uit de interactie van die vele diverse culturele facetten.
De route wordt vorm gegeven en de kandidaten worden gescreend door een team van tourisme-experten aangevuld met een multidisciplinair team van zeven wetenschappers en vijf Europese universiteiten. In de praktijk is de route opgevat als een toeristisch project, een promotie voor begraafplaatsen die hun poorten openen voor toeristen. Samen ontvangen ze jaarlijks meer dan vijf miljoen bezoekers. Het is een poging om begraafplaatsen te promoten, te beheren en te restaureren als een onderdeel van de Europese identiteit. Voor de leden worden workshops georganiseerd rond toerisme, promotie en ontsluiting. In 2011 kreeg de Route de Ulysses Awards of the United Nations World Tourism Organization (UNWTO). Het is een prijs die de innovatie in het toerisme ondersteunt.
België is vertegenwoordigd in 12 Europese routes doch niet in de European Cemetery Route. Momenteel bevat de route 63 begraafplaatsen in 50 steden en gemeenten, verspreid over 20 Europese Landen. Het is een dynamische lijst, verschillende partners werken aan hun kandidatuur om aan de routelijst toegevoegd te worden.
Versterken we de Belgische aanwezigheid in ASCE?
Hopelijk is de bomen het bos nog zichtbaar. Moet een beheerder, (funerair)erfgoedvereniging of wetenschappelijke instelling lid zijn van ASCE? Neen. Je kan voorlopig nog vrij deelnemen aan de congressen en aan de European Week of Discovering Cemeteries. Anderzijds treed je als lid toe tot een bestaand netwerk van grote en toonaangevende begraafplaatsbeheerders die allen gelijkaardige problemen ervaren naar management en beheer. Soms is Vlaanderen te klein om een duidelijk beeld op de situatie te krijgen en dan is ASCE een ideale partner om de horizon te verruimen. De vereniging zoekt naar oplossingen en het netwerk kan voor beheerders een hulp zijn om de beste opties voor de eigen problemen te kiezen. Als lid krijg je meer mogelijkheden om de kennisdeling te sturen en aan internationale onderzoeksprojecten deel te nemen. Wil je meer te weten komen over erfgoedgerelateerde topics of zijn managementstaken prangender? Het bestuur van ASCE houdt duidelijk rekening met de verzuchtingen van de leden bij de toewijzing en organisatie van congressen.
Het is belangrijk te onthouden dat ASCE een ‘vrijwilligersvereniging’ is, door en voor beheerders. ASCE is geen Europese of nationale instelling en de vereniging heeft geen eigen personeel. De vereniging wordt gedragen door enthousiaste vrijwilligers die vanuit hun professionele bezigheden de meerwaarden van een internationaal netwerk rond funerair erfgoed inzien.
De laatste jaren is ASCE sterkt geëvolueerd naar een gestroomlijnde organisatie. Er is aandacht voor de structuur, week van de begraafplaatsen, erkenningen van significant cemeteries en de Cultural route. In de komende jaren wordt het belangrijk om verder inhoudelijk te groeien en de wetenschappelijke poot verder uit te bouwen. Daarin ligt een uitdaging én uitnodiging voor de leden om nog actiever aan de organisatie van de vereniging mee te werken en hun kennis steeds meer te delen.
Tot slot heeft een lidmaatschap en erkenning als Significant Cemetery het voordeel dat de begraafplaats internationaal naar waarde geschat wordt. Dat biedt ongetwijfeld mogelijkheden naar erkenning binnen de eigen organisatie van het toch niet alledaagse funerair erfgoed.
Informatie over ASCE
Association of Significant Cemeteries of Europe
Cesta XIV. divizije 39/a
2000 Maribor
Slovenia
T. +386 2 480 09 00 | F. +386 2 480 09 08
[email protected]
http://www.significantcemeteries.org/
https://www.facebook.com/significantcemeteries/
Alle foto’s © Association of Significant Cemeteries of Europe
Informatie over ASCE
Association of Significant Cemeteries of Europe
Cesta XIV. divizije 39/a
2000 Maribor
Slovenia
T. +386 2 480 09 00 | F. +386 2 480 09 08
[email protected]
http://www.significantcemeteries.org/
https://www.facebook.com/significantcemeteries/
tekst : Joeri Mertens
foto : Lin Verbeemen