An mocht 20 deelnemers begroeten op haar rondleiding in een verzengende hitte. Onze Marc had een aangepast shirt aangetrokken.

en mooie zandloper met vleugels op een oude grafkelder. Volgens An stond hier ooit een grafkapel. Zij wil nog steeds onderzoeken wie hier ligt. Een origineel ontwerp, de enige creatie van architect Geo Bontinck, bevindt zich op het graf De Rudder. Ernst Brengier, toondichter krijgt les van Peter Benoit. De opera Gudrun op tekst van Albrecht Rodenbach is zijn belangrijkste werk.

Lena Libot werd de vliegende trapeze genoemd. An toonde een foto en het minste dat over haar, Lena – niet An, gezegd kan worden is dat het een stevig mens was. Libot’s man was krachtpatser Alexandre Lesschan. Daarnaast Albert Busch; een Duitse familie van foorkramers met smoutebollen en appelbeignets als specialiteit. Miele was geen fabrikant van wasmachines maar hij bezat een groothandel in sterkedrank. Na het monument van klimop ontdaan te hebben kwam een prachtig werk van Geo Verbanck tevoorschijn. De familie Donny was van vele markten thuis. Donny senior was advocaat maar heeft ook een rijke interesse in scheikunde. Hij begint met de fabricage van water en limonades. Donny junior was fotograaf en had een ‘vigilante’, een koets, met labo zo dat hij de foto’s bijna onmiddellijk kon ontwikkelen. 

Een bezoek achter de schermen van een crematorium is geen alledaags evenement. Vzw Grafzerkje zette een bezoek op het programma van de Week van de Begraafplaatsen. Daar het bezoek enkel op een weekdag kon was de belangstelling eerder matig: acht deelnemers.

Gids Trees zegde dat er rekening gehouden werd met drie belangrijke dingen: natuur, architectuur en mensen. De bouw van het crematorium verwijst naar een sarcofaag. Beton wordt afgewisseld met cortenstaal. Bomen zorgen dan weer voor een afscherming van de buitenwereld. Aan de achterzijde van het crematorium staan fruitbomen. Het gebouw bestaat uit een horecagedeelte  een ceremoniegedeelte en een technisch gedeelte. Voor het geheel stond het Gentse bedrijf Cousée en Goris in.

In de gang naar de aula staan acht verschillende kunstwerken in hars. De acht ontwerpen komen samen voor in de ingangsruimte. Een mooie aula die plaats biedt aan 250 personen maar in een wip kan vergroot worden. Enkele voorbeelden van urnen, urnen voor kindjes en een etui om as mee te nemen naar huis. We kregen een korte video te zien van de werkwijze in de technische ruimte: het binnenbrengen van de kist, controle van de documenten, invoeren van het lichaam, zelfontbranding, ruimen van de resten, afkoeling, sorteren van as en metalen, afleveren van de urne. Trees wist ook te vertellen dat de prijs van de crematie afhankelijk is van het tijdstip, weekeinde is uiteraard duurder dan tijdens een weekdag, of de gemeente aangesloten is of niet en of het een OCMW-klant betreft. Een diaken mag wel aanwezig zijn, geen priester.

We namen een kijkje in een kleine ruimte  waar nabestaanden die nood hebben aan een moment voor zichzelf zich even kunnen afzonderen. Een mooi ingerichte ruimte waar, na de verassing, afscheid  genomen kan worden bij de urne. Dan mochten we even een kijkje nemen in de technische ruimte met drie ovens.

Wanneer we buiten waren hadden we eerst een goed zich over het concept. De combinatie van het beton met het cortenstaal is perfect, de combinatie met de waterpartijen geeft rust. 

Naar de begraafplaats. Enkele zuilenwaarop herdenkingsplaatsje kunnen aangebracht worden. Columbaria met ruimte voor twee urnen. Wat verder urnenkelders waar tot vier urnen in geplaatst kunnen worden. Er is ook een plek waar biologisch afbreekbare urnen kunnen geplaatst worden.

 Een mogelijkheid in Hofheide is het verstrooien van de as onder een fruitboom  voor mensen met een bepaalde stofwisselingsziekte.

Enkele weken met enkele “zerkjes” in Italië verbleven en Bologna stond op het programma. Een bezoek aan de begraafplaats Certosa mocht zeker niet ontbreken. Vooraf dienden we, schriftelijk, toestemming tot fotograferen aan te vragen. Met die, ondertekende, toelating in de hand trokken we naar Certosa, Heel veel namen zegden ons niet maar aan de hand van een plannetje konden we toch de belangrijkste grafmonumenten terugvinden. Bij de ingang Olindo Raggi en Amedeo Ruggeri een beeld van Armando Minguzzi. Raggi was een motokampioen die om het leven kwam in de buurt van Milaan.

Ruggeri (1889-1932), overleed toen hij trachtte het wereldsnelheidsrecord te verbeteren. Augusto Riguzzi. 

Het beeld “motherhood between Work en Mercury” is van de hand van Silverio Montaguti. Op een soort “ereperk” liggen de drie bekendste figuren: Giosue Carducci (1835-1907) was een Italiaans dichter en de leidinggevende figuur van het classisisme. Lucio Dalla (Bologna 1943 – Montreux 2012) was acteur en songwriter. Hij componeerde Caruso (1986) door verschillende artiesten gecoverd. Het monument is van Simone Paladino. Ottorino Respighi (Bologna 1879-Rome 1936) was Italiaans componist. Na zijn studies trok hij naar Sint-Petersburg en kwam er in contact met Rimsky-Korsakov. Hij componeerde negen opera’s maar is het meest bekend door zijn symfonisch drieluik: “de fonteinen van Rome”; “de pijnbomen van Rome” en “de Romeinse feesten”. 

Bruno Saetti was een Italiaans schilder. Fabio Frassetto was antropoloog en diens zoon Flavio Frassetto (1912-1945), was soldaat tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het monument dateert uit 1950 en is van de hand van beeldhouwer Farpi Vignoli.

Blikvanger en wat voor een: het monument voor de caduti Partigliani, een monument en ossuarium voor de partizanen opgericht in 1959. Architecten Guiseppe Dozza en Pietro Botto. Architect Guiseppe Dozza  kreeg zijn laatste rustplaats voor zijn meesterwerk. 

Op de begraafplaats, origineel een klooster, bevinden zich ook een aantal gaanderijen waar toch wel wat moois te bezichtigen valt. Aeneas Cocchioverleed op 18-jarige leeftijd in 1867. Het monument is van beeldhouwer Carlo Monari. Letizia Murat (Parijs 1802 - Bologna 1859) was de dochter van Joachim Murat en Caroline Bonaparte. Het monument is van beeldhouwer Vincenzo Vela. Het Malvezzi Angelelli Monument. Het monument voor markies Malvezzi Angelelli  (1827-1833) is een beeldhouwwerk van Lorenzo Bartolini en het stelt Pallade voor in traditionele pose met de lans van de macht in haar linkerhand.

Gaetano Simoli was de stedelijke slotenmaker. Het beeld is van Tullo Golfarelli. Anna Ferreris zou geboren zijn in Brussel. Het werk is van Giovanni Putti. Emilia Montanari. Een monument uit 1891 van Attilo Muggia en Diego Sarti. Het monument voor zoontje Augusto Beau is van de hand van Salvino Salvini. Raffaele Bisteghi kreeg een realistisch beeld uit 1891 van beeldhouwer Enrico Barberi. Vincenzo Martinelli was een belangrijk Italiaans schilder. 

Enkele prachtige beelden: Vitinio, Corni en Buratt. Deze laatste ligt onder een werk van Massimiliano Putti. Giuseppe Grabinski was een Pools officier en medewerker van Napoleon I. Hij overleed in 1843 op zeventigjarige leeftijd. Het monument is van beeldhouwers Carlo Chelli en Massimiliano Putti. Alfieri Maserati was stichter van de gelijknamige autofabriek.

De op talloze grafmonumenten aanwezige tak van een dadelpalm (de zuiderse grootbladige palmae phoenix) is -en dit in tegenstelling tot de bij ons gebruikelijk als ‘palm’ omschreven buxus, die echter meestal in joods/christelijke context slechts een beschermende symboolwaarde heeft- het oudste bekende symbool van overwinning (Plutarchus -ca.46-120- vermelde reeds deze hoedanigheid). In de klassieke oudheid werd een palmtak geschonken als teken van overwinning, als huldebetoon, waardoor hij als attribuut van de godinnen Nikè en Victoria, in funeraire context, de overwinning op de dood symboliseert. Reeds van in de vroegchristelijke kunst werd de palmtak tevens het equivalent voor de lauwerkrans als teken van eerbetoon. 

Eind juni waren de catacomben van het Lakense kerkhof na een grondige restauratie terug te bezichtigen. De restauratie duurde meer dan vier jaar. Het grootste probleem was de waterinfiltratie wat leidde tot het afsluiten van de galerijen voor bezoekers. Dat de restauratie een huzarenstukje was konden we met onze eigen ogen zien. Ook bovengronds werden de grafmonumenten gerestaureerd. Om het ruimteprobleem van het Lakense kerkhof op te lossen lanceerde de schepen van Openbare Werken Emile Bockstael rond 1870 het plan voor de bouw van grafgalerijen. Dus nu konden, zonder gevaar voor eigen leven de ondergrondse necropool bewonderen. Hier is prachtig werk geleverd. Veel van de bovengrondse grafmonumenten hebben onder de grond grafkelders. Bij het betreden van de galerijen viel onmiddellijk de helderheid op. Het doet misschien afbreuk aan het originele “mysterieuze” maar nu kan men veel beter het ondergrondse gedeelte bewonderen. 

François Vaxelaire, grootwarenhuisgigant en, in 1860, stichter van Au Bon-Marché, GB-Inno. Hij werd opgevolgd door zijn zonen Raymond en Georges en later ook door zijn kleinzoon François Vaxelaire.  Bovengronds bevindt zich een neogotische grafkapel maar ondergronds is het toch zeker ook de moeite. Pierre Louis Bortier overleed in Londen in 1830. Hij gaf advies tijdens het Regentschap, was mecenas en bouwpromotor. Ondergronds een prachtige witmarmeren allegorie van de Liefdadigheid van de hand van beeldhouwer Philippe Parmentier. Oorspronkelijk stond het in de parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw van Laken. Het graf Bortier werd denkelijk geruimd in 1981. Ook enkel ondergronds te bewonderen: de plaat voor Paul De Vigne beeldhouwer en portretschilder. Wat verder Jules Steenackers met veel vrijmetselaarsymboliek. 

Een aantal graven zijn én ondergronds én bovengronds te bewonderen maar dikwijls valt er weinig of niets te achterhalen van de “bewoners”. Zo is dat met Plasse, de Porre Afchain, graaf van der Burgh en Léon Orban. André Van Hasselt was dichter, historicus en kunstcriticus met een uitgebreide talenkennis. 

Bovengronds een zuilvormig grafmonument van de hand van de Herentalse beeldhouwer Charles-Auguste Fraikin in zwart gepatineerde Bentheimersteen. Ondergronds liggen ook zijn echtgenote Joséphine Héris en hun dochter Ernestine. Guillaume Van Volxem was Minister van Justitie, volksvertegenwoordiger en burgemeester van Laken van 1872 tot 1877. 

Bovengronds een monumentale neoklassieke grafkapel naar een ontwerp van Joseph Beyaert. Ondergronds komt men uitgebreid te weten “wie waar juist begraven werd”. Joseph Poelaert, architect van het Brusselse justitiepaleis, de Congreskolom en de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Laken. Bovengronds een open grafkapel, verwijzend naar het ingangsportaal van het Justitiepaleis, met een witmarmeren borstbeeld. De ondergrondse grafkelder werd aangevraagd voor tien familieleden.

Eindigen doen we onze boven- en ondergrondse tocht met de man die aan de basis lag van heel dit concept. Emile Bockstael was de man die als schepen van Openbare Werken het plan opvat tot de bouw van de ondergrondse galerijen. In 1877 wordt hij burgemeester van Laken. Hij oefent deze functie uit tot aan zijn dood in 1920, liefst 43 jaar. Het bovengrondse grafmonument is de getransformeerde ingang van de eerste galerij van 1878. Deze ingang was vlug te klein zodat men besloot om wat verderop een grotere toegang te bouwen. De buste van Bockstael is van de hand van Pierre Theunis.  In de grafgalerij leest men dat zijn echtgenote Marie-Josephine Walkens er begraven ligt zij was bescheiden en toegewijd”.

Tijdens de Week van de Begraafplaatsen gaf ons lid Brigitte Schorrewegen een aantal rondleiding op de oude begraafplaats van Lier. Zij zag dit korte bezoek eerder als een eerst summiere kennismaking met deze begraafplaats.

Wie, de familie of de stad Lier heeft recent de ingang dichtgemetseld. In ieder geval het werd professioneel gedaan. Bij het graf Schul kregen we de uitleg over de afgeknotte zuil. Er was hier fameus met de grove borstel over de letters gegaan. Iets later kwamen we de reden te weten. De familie Bergmann is hier met drie graven vertegenwoordigd. George Bergmann was liberaal burgemeester. Hij werd burgerlijk begraven wat in die tijd, 1893, niet gebruikelijk was. Daarnaast ligt zijn zoon Anton Bergmann was advocaat en schrijver van “Ernest Staas” en “Geschiedenis van de stad Lier”. Hij huwde met een notarisdochter Elisa Van Acker. Anton Bergmann stierf in 1874, amper 38 jaar oud. Een pracht van een graf met de uil als teken van wijsheid maar de uil had ook een derde oog en dat bleek volgens Brigitte een verwijzing naar de vrijmetselarij te zijn. Elisa Van Acker huwde na zijn dood met de broer Ernest Bergman. Die was senator en consul van België te Buenos Aires. Hier zegde Brigitte dat er een oude man aan het werk was op de begraafplaats die, letterlijk, met een grove borstel monumenten wilde opknappen. Zou het niet aangewezen zijn de man op een vriendelijke wijze te zeggen hoe hij te werk kan gaan zonder de graven te beschadigen? De stad Lier zou de man degelijk materiaal kunnen geven, hem eerst wat begeleiden en hem, wanneer hij zijn werk goed doet, een schouderklopje geven want zijn bedoelingen zijn goed! 

 Op het graf Van Acker, de ouders van Elisa, een prachtige bronzen krans$ misschien wel een werk van Lodewijk Van Boeckel, de kunstsmid. De Strijcker was chirurg te zien aan de symbolen vooraan het graf. Achteraan de zandloper met vleugels en de zeis$. Vier van de kinderen stierven op jonge leeftijd, vóór hun ouders. De twee overige zonen deden, dixit Brigitte, goed hun best want samen kregen ze maar liefst 15 kinderen. Van der Veken was pastoor. De attributen$ van zijn beroep staan op het graf. Ten slotte stonden we even stil bij het eenvoudige graf voor kunstsmid Lodewijk Van Boeckel .

Na afloop deden we nog een korte wandeling over de begraafplaats en ontdekten een recent graf voor borstelfabrikant Charon, een prachtige bloembak in brons , een lelijk medaillon voor Arthur Vanderpoorten, minister en bij het buitengaan een gigantische sarcofaag voor een mijnheer en een mevrouw, voor ons onbekend, maar ik ben ervan overtuigd dat Brigitte Schorrewegen ons daar meer duidelijkheid over zal verstrekken wanneer vzw Grafzerkje in november op bezoek komt.

Ik doe regelmatig themawandelingen op de begraafplaats Schoonselhof. Tijdens de Week van de begraafplaatsen deed ik zulk een themawandeling waar we langs het graf van Emile de Beukelaer kwamen. François Xavier de Beukelaer was de uitvinder van Elixir d’ Anvers. Zoon Emile zette het bedrijf voort maar hij was ook actief in de wielersport. Ik vertelde over Emile die het tot eerste voorzitter van het UCI, het Union Cyclisme International, bracht onder meer het volgende: “In augustus 1882 werd Emile de Beukelaer lid van de Antwerp Bicycle Club en blonk uit op de hoge bi”. Ik toonde daarbij een afbeelding van Emile achterop op een, zo vertelde ik toch, hoge bi.

Een van onze aanwezige leden, Robertina Van Damme, merkte op dat een hoge bi een fiets was met een gigantisch groot voorwiel en een klein achterwieltje. De daaropvolgende dag stuurde Robertina me een foto door van een hoge bi. Ik was intussen overtuigd dat dit klopte maar wat voor iets was het dan waar Emile achteraan zat? Een mailtje naar het Wielermuseum in Roeselare bracht nog dezelfde dag een antwoord en wat voor een. Dries, wetenschappelijke medewerker bij het Wielermuseum: “Wat betreft de foto. Dit is inderdaad geen hoge bi, maar wel een tricycle. Dit soort fietsen werden gebouwd omdat de hoge bi voor sommigen te risicovol en te gevaarlijk was, omwille van de hoogte. Je moet al goed geoefend zijn om met dergelijk type fiets te rijden. Tricycles werden gebruikt door onder andere Queen Victoria en koning Leopold II en hadden het voordeel om dichter bij de grond te zijn dan een hoge bi”. Als deze deskundige uitleg nog niet voldoende was stuurde Dries ook twee afbeeldingen door van Emile de Beukelaer op de hoge bi.  

Tekst : Jacques Buermans.
Foto's :  Wielermuseum Roeselare